Rzym
Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu – w myśl
tego powiedzenia i my w końcu trafiliśmy do tego miasta. Po odwiedzeniu kilku innych
miejscowości we Włoszech, zobaczyliśmy w końcu Rzym. Jest to ogromne miasto,
liczące blisko trzy miliony mieszkańców z ogromną ilością zabytków antycznych,
nowożytnych, kościołów i państwem watykańskim. Wszystko to mieliśmy zobaczyć w
dwa dni - daliśmy radę.
Dzień pierwszy (niedziela) zaczęliśmy od mszy świętej, w
której nasi seniorzy uczestniczyli w kościele polskim pw. Biskupa św. Stanisława na via delle Botteghe Oscure 15. Jest to
nieduży kościół, który gromadzi Polaków przebywających w Rzymie.
Najpierw napiszemy o
zabytkach, które zwiedzaliśmy.
Oglądaliśmy słynne termy
rzymskie. Były to łaźnie złożone na kompleks obiektów ulokowanych na
rozległym terenie, dostępnych dla wszystkich, zarówno ludzi wolnych jak i
niewolników, dla bogaczy ale i biednych. Opłata za korzystanie z term była
bardzo niska. Jest to ogromny teren z wieloma dawnymi zabudowaniami.
Byliśmy na słynnym placu
weneckim, gdzie widzieliśmy m.in. Pałac Wenecki . Ten renesansowy
pałac, do połowy XVI wieku pełnił rolę rezydencji papieskiej. Później
znajdowała się w nim ambasada Republiki Weneckiej (do 1797 r.) i ambasada austriacko-węgierska.
Po dojściu do władzy Mussoliniego w pomieszczeniach pałacowych urządzono jego
rezydencję. Widzieliśmy tam Ołtarz Ojczyzny, który jest dużą budowlą z białego marmuru, dominującą nad placem
Weneckim, będącą zarazem pomnikiem króla Wiktora Emanuela II i Grobem
Nieznanego Żołnierza. Pomnik został
zbudowany dla uczczenia zjednoczenia Włoch. Centralna jego część to Grób
Nieznanego Żołnierza. Płonie tu wieczny ogień, a żołnierze trzymają wartę.
Niedaleko tego
miejsca znajduje się wzgórze Kapitolu,
na którym od początków Rzymu była twierdza i sanktuarium. Od zawsze był to symbol
miasta. Stała na nim świątynia triady bóstw Jowisza Kapitolińskiego, Junony i Minerwy.
Od strony Placu Weneckiego prowadzą na wzgórze 123 stopnie ułożone w strome
schody. Chyba wszyscy znają legendę, kiedy to Galowie w 390 p.n.e. postanowili
zdobyć wzgórze nocą. Wybrali w tym celu najbardziej strome podejście i moment,
kiedy obrońcy zmęczeni długotrwałymi walkami i głodem zasnęli. O zbliżaniu się
wroga ostrzegły gęsi, ptaki poświęcone bogini Junonie. Atak został odparty. Obecnie
na placu znajduje się kopia pomnika Marka Aureliusza. Renesansowo-barokowy
budynek na wprost schodów, to pałac
Senatorski. Jest tam umieszczony posąg Minerwy, obok dwie leżące postacie, utożsamiające
Nil ze sfinksem – symbol Cesarstwa wschodniorzymskiego i Tybru z wilczycą –
symbol Cesarstwa zachodniorzymskiego. Nad pałacem dominuje wieża zegarowa.
Mieści się w nim Rada Miejska.
Z tarasu usytuowanego za pałacem Senatorskim, z którego jest
doskonały punkt widokowy, oglądaliśmy Forum Romanum.
Forum Romanum
(pol. – rynek rzymski), to najstarszy plac miejski w Rzymie, otoczony sześcioma
z siedmiu rzymskich wzgórz. Był on głównym politycznym, religijnym i towarzyskim
ośrodkiem starożytnego Rzymu, miejscem odbywania się najważniejszych
uroczystości publicznych. Forum zostało zdewastowane w czasie zdobycia Rzymu
przez Wizygotów w 410 roku. Do zniszczenia mogło też przyczynić się trzęsienie
ziemi w 851 roku. W okresie średniowiecza Forum
Romanum ulegało stopniowemu zniszczeniu. Prace wykopaliskowe zapoczątkowano
dopiero w 1803, a od 1898 prace te są tam prowadzone systematycznie.
Jednym z najbardziej
rozpoznawalnych zabytków Rzymu jest Koloseum,– amfiteatr, wzniesiony
w latach 70-72 do 80 n.e. przez cesarzy z dynastii Flawiuszów. Jest to duża, eliptyczna
budowla o długości 188 m i szerokości 156 m, obwodzie 524 m, wysokości 48,5 m,
z widownią, która mogła pomieścić pomiędzy 45 a 50 tysiącami widzów! Do
Koloseum prowadziło 80 ponumerowanych wejść (zachowały się oznaczenia wejść od
nr XXIII do LIV), które zapewniały szybkie (przez ok. 6 minut) opuszczenie
widowni przez widzów. Odbywały się w nim
m.in. walki gladiatorów i polowania na dzikie zwierzęta. Tradycja mówi, iż w
Koloseum mordowano chrześcijan, co upamiętniono krzyżem wewnątrz budowli. Od
połowy XVIII wieku Koloseum jest otoczone opieką jako miejsce męczeństwa
pierwszych chrześcijan, wcześniej pozyskiwano z niego bloki kamienne jako
materiał budowlany. Nazwa Koloseum została nadana we wczesnym średniowieczu od
znajdującego się w pobliżu budowli ogromnego (gr. „kolossos”) posągu Nerona
przedstawionego jako mitologicznego Heliosa. Wszędzie tam był ogromny tłum
turystów. Chwilami trudno było przejść ulicą biegnącą w kierunku Koloseum. Nasi
wycieczkowicze mocno ściskali swoje torebki i plecaki, aby nie padły łupem
złodziei.
Panteon, to
miejsce poświęcone
wszystkim bogom, jest to okrągła świątynia na Polu Marsowym, ufundowana
przez cesarza Hadriana 125 roku, na miejscu wcześniejszej świątyni z 27 r.
p.n.e., zniszczonej w pożarze w 80 r. n.e. Jest też jedynym obiektem starożytnym,
całkowicie niezmienionym do dzisiaj. Panteon poświęcony był bóstwom planetarnym
oraz ówcześnie panującemu cesarzowi, a od VII wieku Panteon jest użytkowany
jako kościół katolicki pw. Najświętszej Marii Panny od Męczenników. Kopuła
budowli odlana jest z niezbrojonego, monolitycznego betonu z centralnym otworem
o średnicy ok. 7,9 m, jedynym otworem w kopule oświetlającym wnętrze. Ponieważ
otwór nie ma przykrycia, posadzka na środku jest lekko wklęsła z odpływem na
zewnątrz do odprowadzania wód opadowych. W XIV wieku Panteon został zamieniony
w fortecę. W okresie renesansu został odnowiony. Pracami kierował Rafael Santi,
który później został w nim pochowany. W Panteonie spoczywają również zwłoki
włoskich królów Wiktora Emanuela II i Humberta I.
Chodząc ulicami Rzymu, czy też przejeżdżając autokarem,
widzieliśmy mnóstwo innych zabytków tego miasta, które nie sposób w tym miejscu
wymienić.
Byliśmy na Placu
Hiszpańskim, gdzie mogliśmy podziwiać słynne Schody Hiszpańskie. Kościół u szczytu
schodów i schody zostały sfinansowane przez rząd francuski, przyjęta nazwa
wiąże się z lokalizacją ambasady hiszpańskiej. Schody Hiszpańskie należą do
miejsc tłumnie odwiedzanych przez turystów. Odbywają się na nich coroczne
pokazy mody, a wiosną zdobi je kwiatowa dekoracja ustawiana z okazji festiwalu
kwiatów. Mają one 138 stopni. To jedne z
najdłuższych i najszerszych schodów w Europie. U podnóża stopni znajduje się
niewielka fontanna Barcaccia (krypa, łódeczka) wykonana w 1623 r.
Fontanna di Trevi, to najbardziej znana barokowa
fontanna Rzymu. Została zbudowana z inicjatywy Klemensa XII w miejscu
istniejącej wcześniej fontanny zaprojektowanej przez Leona Battiste Albertiego
z 1435 r. Zasila ją
woda doprowadzona akweduktem zbudowanym w 19 roku p.n.e. przez Agrypę, tym samym, który
zasila fontannę Barcaccia znajdującą się u podnóża Schodów Hiszpańskich.
Niestety, fontanna ta jest obecnie remontowana i nie ma w niej wody. Tu do tej fontanny
turyści zwyczajowo wrzucają drobne monety (przez ramię, do tyłu), by zapewnić
sobie "powrót do Rzymu". Istnieją również legendy związane z ilością
wrzucanych monet - jedna ma zapewnić powrót do Rzymu, dwie - romans, trzy -
ślub. Pieniądze, wyławiane przez władze miasta, przeznaczone są na utrzymanie
zabytków oraz na potrzeby biednych w Rzymie. Niektórzy z nas, mimo braku wody
wrzucili również monety do remontowanej fontanny. Prezentowane zdjęcie fontanny pochodzi z
Wikipedii.
Zabytki sakralne
Kościołów, bazylik i różnego rodzaju kaplic w Rzymie są
setki, może nawet tysiące. Nasi Seniorzy, podczas dwudniowego pobytu w tym
mieście odwiedzili kilka najważniejszych, w tym Bazylikę św. Piotra na Watykanie (omówimy ją pisząc o pobycie w
Watykanie).
Byliśmy w bazylikach:
św. Piotra na Watykanie, św. Jana na Lateranie i św. Pawła za Murami,
Santa Maria Maggiore, które należą do bazylik papieskich (dawniej zwanych
patriarchalnymi) Rzymu i Watykanu.
Bazylika św. Jana na Lateranie. Pełna jej nazwa to: Papieska
arcybazylika Najświętszego Zbawiciela, św. Jana Chrzciciela i św. Jana
Ewangelisty na Lateranie. Matka i Głowa Wszystkich Kościołów Miasta i Świata.
Bazylika ta była częścią rezydencji kolejnych papieży od roku 313. Po
przeniesieniu siedziby przez papieża do Perugii, a następnie do Awinionu, Lateran
został spalony ( w 1308 roku) i ograbiony. Dlatego papież Grzegorz XI wracając
z Awinionu przeniósł siedzibę na Watykan.
W bazylice tej znajduje się również kaplica polska
poświęcona Matce Bożej Częstochowskiej. Seniorzy nasi odśpiewali tam pieśń o „Czarnej
Madonnie”.
Do bazyliki przylega budynek, w którym mieści się dawna
kaplica papieska Sancta sanctorum, w której
znajduje się obraz Chrystusa. Zgodnie z legendą malować go zaczął św. Łukasz, a
ukończyli aniołowie. Widoczny jest przez okratowane okienko, do którego
prowadzą Święte Schody. Zostały przywiezione z Jerozolimy do Rzymu w 326
r. przez św. Helenę, matkę Konstantyna. Zgodnie z legendą pochodzą z pałacu Poncjusza
Piłata i po nich wchodził Jezus Chrystus. Kaplica San Lorenzo, w której
obecnie mieszczą się schody została zbudowana w XVI wieku na polecenie Sykstusa
V. Obecnie pokryte są drewnianą okładziną i wolno nimi wchodzić tylko na kolanach.
Obok znajdują się dwie inne klatki schodowe, z których można korzystać bez
umartwiania się. Część z naszych Seniorów weszła tym schodami na kolanach, co
nie było zbyt łatwym przedsięwzięciem, o czym mogą świadczyć ślady na kolanach.
Przed bazyliką na Lateranie, widzieliśmy napis w języku polskim, na straganie handlującym
dewocjonaliami oraz pamiątkami, który ogromnie wszystkich ubawił – „U nas
taniej niż w biedronce”.
Bazylika Św. Pawła za
murami. Jest to miejsce pochówku świętego Pawła. Bazylikę poprzedza
dziedziniec otoczony granitową kolumnadą. Pośrodku ustawiono figurę św. Pawła z
mieczem. Bazylika jest oddalona od centrum Rzymu o kilka kilometrów, stąd jej
nazwa. Zbudowano ją w miejscu, gdzie
wcześniej Lucyna Rzymska pochowała ciało św. Pawła (choć on sam został ścięty
około 3 km od tego miejsca). Jest ona ogromna! Wnętrze świątyni o wymiarach
131,0 × 65,0 m, podzielone jest na 5 naw przy pomocy ustawionych w rzędach 80 kolumn.
Pod łukiem tęczowym kończącym nawę główną umieszczony jest grób św. Pawła. Na
ścianach naw, ułożone w długi pas, znajdują się medaliony z wizerunkami
kolejnych papieży, od św. Piotra aż do Franciszka. Legenda głosi, że jeżeli na
wszystkich wolnych miejscach będą medaliony z wizerunkami papieży, wtedy
nastąpi koniec świata.
Bazylika Santa Maria Maggiore – polska nazwa to: Bazylika Matki
Bożej Większej lub Bazylika Matki Bożej Śnieżnej. Zgodnie z legendą, papież Liberiusz i
rzymianin Jan ujrzeli we śnie Matkę Bożą, która powiedziała im, że w miejscu, w
którym w środku lata spadnie śnieg, zostanie zbudowany kościół. W nocy z 4 na 5
sierpnia 352 wzgórze Eskwilińskie pokrył śnieg. Papież w obecności ludu
rzymskiego wytyczył zarys przyszłego kościoła, który rozpoczęto budować w 432
roku. W świątyni umieszczono ikonę znaną dziś jako Matka Boża Śnieżna lub Ratunek Ludu Rzymskiego. W apsydzie
znajduje się scena Koronacji Matki Bożej wykonana w 1295 roku. Ołtarz główny
osłania baldachim, a pod nim znajdują się relikwie żłobka Jezusa. Tam można
kolędy śpiewać cały rok, co również uczynili nasi wycieczkowicze.
Watykan, Państwo
Watykańskie. Watykan to siedziba najwyższych władz Kościoła katolickiego,
gdzie rezyduje papież. Obywatele Watykanu to głównie dostojnicy kościelni,
księża, zakonnice i Gwardia Szwajcarska. Oprócz tego do pracy przychodzi około
3000 osób mieszkających poza murami Watykanu (pracownicy poczty, radia, gazety,
sklepów, dworca kolejowego i służby medycznej). Stolica Apostolska jest
połączona z Watykanem unią personalną i funkcjonalną. Sprawuje ona nad
Watykanem wyłączne zwierzchnictwo oraz suwerenną władzę i jurysdykcję. Nazwa
państwa pochodzi od wzgórza na prawym brzegu Tybru, w zachodniej części Rzymu,
gdzie była etruska osada zwana „Vatica” albo „Vaticum”. Natomiast nazwę
„Państwo Watykańskie” wymyślił Benito Mussolini, strona kościelna proponowała
nazwę „Roma vaticana” (Rzym watykański) podczas negocjacji traktatu
laterańskiego w 1929 roku.
Do Watykanu wybraliśmy się w poniedziałek rano, licząc, że może
nie będzie tak dużego natłoku turystów. Okazało się, że kolejka chętnych do
zwiedzenia Watykanu i Muzeum watykańskiego liczyła sobie kilkaset metrów! Nasza
wycieczka wszystkich ominęła i weszliśmy na teren muzeum w Watykanie bez
żadnego kłopotu. Jeszcze tylko trzeba było przejść „bramki” wykrywające metal i
byliśmy wewnątrz. Najpierw poszliśmy w dwóch grupach zwiedzać ogrody
watykańskie. Są one pięknie utrzymane, z ciekawą roślinnością. Widzieliśmy
budynek, gdzie mieszka poprzedni papież Benedykt, budynek radia Watykan i wiele
innych. Chodziliśmy alejkami po których spaceruje papież. Później poszliśmy do
muzeum watykańskiego.
Muzea Watykańskie powstały ze zbiorów dzieł sztuki
zgromadzonych przez poszczególnych papieży. Początki kolekcji związane są ze
zbiorem dzieł zgromadzonych przez Sykstusa IV i Juliusza II. Powiększone one
były podczas pontyfikatów kolejnych papieży. Udostępnione zostały publiczności
już w 1787 roku w celu pogłębienia znajomości sztuki i kultury. Muzeów jest
kilka i posiadają one różnorodne kolekcje dzieł sztuki z całego świata. My oglądaliśmy
zbiory rzeźb antycznych. Było to bardzo ciekawe doświadczenie. Wiele z tych
rzeźb znaliśmy z historii i książek np. z „Mitologii greckiej”. W galeriach
mogliśmy podziwiać również zgromadzone tam zbiory arrasów, map i ksiąg.
Byliśmy również w Kaplicy Sykstyńskiej – papieskiej kaplicy
w Pałacu Watykańskim. To w niej odbywają się najważniejsze uroczystości oraz konklawe, czyli wybory nowego papieża.
Specjalny piec wstawiany na czas wyborów ma wyprowadzony ponad dach komin.
Kolor wydobywającego dymu informuje zgromadzonych na Placu Świętego Piotra o
wynikach głosowania: czarny - nie udało się jeszcze wybrać nowego papieża,
biały - decyzja o wyborze została podjęta. Obecnie, podczas zwiedzania Kaplicy,
nie wolno fotografować, filmować ani prowadzić rozmów. Przewodnicy omawiają
poszczególne freski korzystając z tablic ze zdjęciami, umieszczonych na
Dziedzińcu Pinii. Freski znajdują się na ścianach bocznych kaplicy, ale również
na jej sklepieniu. Prace nad ozdobieniem sufitu papież Juliusz II zlecił
Michałowi Aniołowi. Trwały one w latach 1508-1512. Malowidła zdobiące sufit
opowiadają historię ludzkości od stworzenia świata, przez grzech pierworodny aż
do biblijnego potopu. Według często powtarzanej legendy, artysta pracował sam w
niesprzyjających warunkach, niewygodnej pozycji i słabym oświetleniu. Jednak
badania przeprowadzone podczas ostatniej konserwacji fresków wykazały, że miał
on kilku pomocników. Dopiero ponad dwadzieścia lat później Michał Anioł namalował
fresk "Sąd Ostateczny". Dzieło powstało na zamówienie papieża
Klemensa VII w latach 1536-1541.
Zwiedziliśmy również podziemia Watykanu, gdzie złożone są
ciała zmarłych papieży. Widzieliśmy miejsce, gdzie pochowany został papież Jan
Paweł II do chwili przeniesienia go do bazyliki św. Piotra.
Bazylika św. Piotra
na Watykanie została zbudowana w
latach 1506-1626. To drugi co do wielkości kościół na świecie (powierzchnia ok.
23 tys. m²) i jedno z najważniejszych świętych miejsc chrześcijaństwa. Wedle
tradycji stoi ona na miejscu ukrzyżowania i pochówku św. Piotra, uznawanego za
pierwszego papieża – jego grób leży pod głównym ołtarzem. W bazylice i w jej
podziemiach znajdują się także groby innych papieży ( łącznie ok. 150 papieży).
Byliśmy w tych podziemiach, gdzie złożone są ciała zmarłych papieży.
Widzieliśmy miejsce, gdzie pochowany był papież Jan Paweł II do chwili
przeniesienia go do bazyliki św. Piotra. Długo chodziliśmy po bazylice. Byliśmy
w kaplicy Św. Sebastiana, gdzie znajduje
się grób świętego Jana Pawła II. Widzieliśmy grób papieża Jana XXIII, przepiękny
pomnik św. Piotra i wiele, wiele innych pamiątek historii chrześcijaństwa.
To były bardzo długie dwa dni zwiedzania Rzymu. Jest tam tak
duża ilość miejsc zabytkowych, że pewnie i tydzień pobytu, by było za mało, aby
wszystko zobaczyć. Może jednak do Rzymu wrócą chociaż ci, co wrzucali monety do
Fontanny di Trevi…
Zdj: Jola i Tadeusz Dach
|