Przedstawiamy kolejny artykuł na temat historii gorawińskiego kościoła, który opracował p. Jacek Kuczkowski ze Stowarzyszenia Historycznego "Pamięć i Tożsamość".

Jochim He(c)ket budowniczy brojeckiej

dzwonnicy oraz gorawińskiego kościoła.

Nie często się zdarzało aby średniowieczni czy też nowożytni budowniczowie podpisywali się na swoich budowlach. A jeżeli już to najczęściej były to gmerki kamieniarskie i murarskie, które dzisiaj trudno przypisać konkretnemu, znanemu z nazwiska, mistrzowi. Niewiele też się zachowało dawnych sygnatur mistrzów ciesielskich. Konstrukcje te narażone były na działanie żywiołów, często ulegały pożarom, zniszczeniom biologicznym i tp. czynnikom destrukcyjnym. Dlatego odnalezienie sygnatury tego samego cieśli na dwóch, niedaleko położonych od siebie, obiektach należy uznać za małą sensację.

Wzniesiony na przełomie późnego średniowiecza i wczesnej epoki nowożytnej kościół w Brojcach (gm. Brojce, pow. gryficki) został rozbudowany w XVII wieku o drewnianą dzwonnicę[1]. Wieżę o konstrukcji szkieletowej wzniesiono w 1619 roku. Cieślami pod których kierownictwem wzniesiono dzwonnicę byli: JURGEN ROPER i JOCHIM HEKET. Data oraz nazwiska wycięte zostały na słupie wewnątrz dzwonnicy (il. 1, 2).

1. Brojce, kościół; dzwonnica. Wyryta data budowy dzwonnicy (fot. J. Kuczkowski, 2009)

Najprawdopodobniej w 1644 roku zbudowano na miejscu starego, nowy kościół w Gorawinie (gm. Rymań, pow. kołobrzeski). Świątynia wzniesiona została w konstrukcji szkieletowej z wypełnieniem ceglanym. Do elewacji zachodniej dostawiona była drewniana dzwonnica. Co charakterystyczne, była ona (uległa spaleniu w 1991 roku) bliźniaczo podobna do dzwonnicy w Brojcach pod względem konstrukcji jak i formy architektonicznej (porównaj ilustracje). Cieśle tym razem „podpisali się” na belce oczepowej nawy znajdującej się we wschodniej ścianie świątyni (il. 3, 4). Inskrypcja brzmi: JOCHIM HECKET HAET MICH GEBAVWET HANS MEIDER ANNO 16(?)4[2]. Danuta Ptaszyńska w artykule o pracach konserwatorskich w województwie koszalińskim podaje błędnie nazwiska cieśli (Joachim zamiast Jochim oraz Jan zamiast Hans. Daty budowy jakie przytacza autorka, 1623 lub 1628 również wydają się błędne[3].

Data w inskrypcji obecnie nie jest w pełni czytelna, zasłania ją piorunochron oraz przewód energetyczny w otulinie. Ludwig Böttger odnotował datę 1644. Dwie  pierwsze oraz ostatnia cyfra są widoczne i nie budzą większych wątpliwości. Natomiast trzecia tak.

4. Gorawino, kościół; elewacja wschodnia. Data budowy świątyni (fot. J. Kuczkowski, 2016).

Wspólnym, w obu kościołach, elementem, który wzniósł Jochim He(c)ket były dzwonnice (il. 5, 6, 7). I obie są bliźniaczkami (!) Niewątpliwie wyszły spod ręki tego samego cieśli. Wieże o konstrukcji szkieletowej, szalowane są deskami w układzie pionowym. Hełm, daszki pulpitowe pokryte są szkudłami na pełnym deskowaniu. Kwadratowe podstawy zwężają się nieznacznie do wysokości kalenicy kościołów, następnie za pomocą daszków pulpitowych łączą się z węższą, czworoboczną częścią, w której znajduje się dzwon. Wieże zakończone są ośmiobocznym, ostrosłupowymi hełmami zwieńczonymi iglicą z kulą. Nawet takie szczegóły jak wysunięcie okapu hełmów poza ściany dzwonnicy są identyczne.

Nieczęsto się zdarza, aby do naszych czasów dotrwały w tak dobrej kondycji sygnatury cieśli. I dzięki nim udało się zidentyfikować dwa kościoły, które mają wspólnego budowniczego. Zapis nazwiska cieśli nieznacznie się różni pomiędzy Brojcami – HEKET, a Gorawinem – HECKET. Niemniej uważam, że to ta sama osoba. Pomyłki w zapisach nazwisk, nazw miejscowych, imion w dawnych czasach nie był czymś nadzwyczajnym.

Niniejszy artykuł może stanowić przyczynek do badań nad autorstwem szkieletowej architektury tak sakralnej jak i cywilnej. Być może badając architekturę wzniesioną w 1. połowie XVII wieku uda się jeszcze odnaleźć budowle wzniesione przez mistrza z tytułu artykułu.

5. Brojce, kościół; dzwonnica od strony południowej (fot. J. Kuczkowski 2009)

6. Gorawino, kościół; elewacja południowa (autor fotografii nie znany, lata 20/30. XX wieku, ilustracja udostępniona przez Tadeusza Dacha)

7. Gorawiono, kościół; widok od strony południowo – zachodniej (autor fotografii nie znany, lata 30. XX wieku, źródło ilustracji http://www.ebay.de/itm/51869753-Kolberg-Kolobrzeg-Kirche-Gervin-/361556848702?hash=item542e77b03e:g:aSYAAOSwYmZXNOE1)

Przypisy:

[1] Pełna historia kościoła w Brojcach w artykule: Jacek Kuczkowski, Andrzej Kuczkowski, Kościół w Brojcach; [w:] Trzebiatów – spotkania pomorskie 2010, pod. red. Janiny Kochanowskiej, Trzebiatów 2011. (http://www.ziemiagryfa.org.pl/kosciol-w-brojcach/)

[2] Ludwig Böttger błędnie podaje zapis imiona i nazwiska cieśli. Odnotował: Joachim Heckel, wynikało to zapewne z braku możliwości badawczych jakie daje nam teraz współczesna technika. Ludwig Böttger, Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungs-Bezirks Köslin. Heft I. Die Kreise Köslin und Colberg-Körlin, Stettin 1889, s. 48.

[3] Danuta Ptaszyńska, Prace konserwatorskie na terenie województwa koszalińskiego w latach 1973 – 1977, [w:] Ochrona Zabytków 32/1 (124) R. 1979, s. 55.

artykuł ze strony: http://www.ziemiagryfa.org.pl