Przedstawiamy kolejny artykuł na temat historii gorawińskiego kościoła, który opracował p. Jacek Kuczkowski ze Stowarzyszenia Historycznego "Pamięć i Tożsamość".
Jochim He(c)ket budowniczy brojeckiej
dzwonnicy oraz gorawińskiego kościoła.
Nie często
się zdarzało aby średniowieczni czy też nowożytni budowniczowie
podpisywali się na swoich budowlach. A jeżeli już to najczęściej były to
gmerki kamieniarskie i murarskie, które dzisiaj trudno przypisać
konkretnemu, znanemu z nazwiska, mistrzowi. Niewiele też się zachowało
dawnych sygnatur mistrzów ciesielskich. Konstrukcje te narażone były na
działanie żywiołów, często ulegały pożarom, zniszczeniom biologicznym i
tp. czynnikom destrukcyjnym. Dlatego odnalezienie sygnatury tego samego
cieśli na dwóch, niedaleko położonych od siebie, obiektach należy uznać
za małą sensację.
Wzniesiony
na przełomie późnego średniowiecza i wczesnej epoki nowożytnej kościół w
Brojcach (gm. Brojce, pow. gryficki) został rozbudowany w XVII wieku o
drewnianą dzwonnicę[1].
Wieżę o konstrukcji szkieletowej wzniesiono w 1619 roku. Cieślami pod
których kierownictwem wzniesiono dzwonnicę byli: JURGEN ROPER i JOCHIM
HEKET. Data oraz nazwiska wycięte zostały na słupie wewnątrz dzwonnicy
(il. 1, 2).
1. Brojce, kościół; dzwonnica. Wyryta data budowy dzwonnicy (fot. J. Kuczkowski, 2009)
2. Brojce, kościół; dzwonnica. Sygnatury cieśli wyryte na słupue (fot. J. Kuczkowski 2009).
Najprawdopodobniej w 1644 roku zbudowano
na miejscu starego, nowy kościół w Gorawinie (gm. Rymań, pow.
kołobrzeski). Świątynia wzniesiona została w konstrukcji szkieletowej z
wypełnieniem ceglanym. Do elewacji zachodniej dostawiona była drewniana
dzwonnica. Co charakterystyczne, była ona (uległa spaleniu w 1991 roku)
bliźniaczo podobna do dzwonnicy w Brojcach pod względem konstrukcji jak i
formy architektonicznej (porównaj ilustracje). Cieśle tym razem
„podpisali się” na belce oczepowej nawy znajdującej się we wschodniej
ścianie świątyni (il. 3, 4). Inskrypcja brzmi: JOCHIM HECKET HAET MICH
GEBAVWET HANS MEIDER ANNO 16(?)4[2].
Danuta Ptaszyńska w artykule o pracach konserwatorskich w województwie
koszalińskim podaje błędnie nazwiska cieśli (Joachim zamiast Jochim oraz
Jan zamiast Hans. Daty budowy jakie przytacza autorka, 1623 lub 1628
również wydają się błędne[3].
3.
Gorawino, kościół; elewacja wschodnia. Inskrypcja cieśli, pod kierunkiem
którego wzniesiono świątynię (fot. J. Kuczkowski, 2016).
Data w
inskrypcji obecnie nie jest w pełni czytelna, zasłania ją piorunochron
oraz przewód energetyczny w otulinie. Ludwig Böttger odnotował datę
1644. Dwie pierwsze oraz ostatnia cyfra są widoczne i nie budzą
większych wątpliwości. Natomiast trzecia tak.
4. Gorawino, kościół; elewacja wschodnia. Data budowy świątyni (fot. J. Kuczkowski, 2016).
Wspólnym, w
obu kościołach, elementem, który wzniósł Jochim He(c)ket były dzwonnice
(il. 5, 6, 7). I obie są bliźniaczkami (!) Niewątpliwie wyszły spod
ręki tego samego cieśli. Wieże o konstrukcji szkieletowej, szalowane są
deskami w układzie pionowym. Hełm, daszki pulpitowe pokryte są
szkudłami na pełnym deskowaniu. Kwadratowe podstawy zwężają się
nieznacznie do wysokości kalenicy kościołów, następnie za pomocą daszków
pulpitowych łączą się z węższą, czworoboczną częścią, w której znajduje
się dzwon. Wieże zakończone są ośmiobocznym, ostrosłupowymi hełmami
zwieńczonymi iglicą z kulą. Nawet takie szczegóły jak wysunięcie okapu
hełmów poza ściany dzwonnicy są identyczne.
Nieczęsto
się zdarza, aby do naszych czasów dotrwały w tak dobrej kondycji
sygnatury cieśli. I dzięki nim udało się zidentyfikować dwa kościoły,
które mają wspólnego budowniczego. Zapis nazwiska cieśli nieznacznie się
różni pomiędzy Brojcami – HEKET, a Gorawinem – HECKET. Niemniej uważam,
że to ta sama osoba. Pomyłki w zapisach nazwisk, nazw miejscowych,
imion w dawnych czasach nie był czymś nadzwyczajnym.
Niniejszy
artykuł może stanowić przyczynek do badań nad autorstwem szkieletowej
architektury tak sakralnej jak i cywilnej. Być może badając architekturę
wzniesioną w 1. połowie XVII wieku uda się jeszcze odnaleźć budowle
wzniesione przez mistrza z tytułu artykułu.
5. Brojce, kościół; dzwonnica od strony południowej (fot. J. Kuczkowski 2009)
6. Gorawino, kościół; elewacja południowa
(autor fotografii nie znany, lata 20/30. XX wieku, ilustracja
udostępniona przez Tadeusza Dacha)
7. Gorawiono, kościół; widok od strony
południowo – zachodniej (autor fotografii nie znany, lata 30. XX wieku,
źródło ilustracji
http://www.ebay.de/itm/51869753-Kolberg-Kolobrzeg-Kirche-Gervin-/361556848702?hash=item542e77b03e:g:aSYAAOSwYmZXNOE1)
Przypisy:
[1]
Pełna historia kościoła w Brojcach w artykule: Jacek Kuczkowski,
Andrzej Kuczkowski, Kościół w Brojcach; [w:] Trzebiatów – spotkania
pomorskie 2010, pod. red. Janiny Kochanowskiej, Trzebiatów 2011. (http://www.ziemiagryfa.org.pl/kosciol-w-brojcach/)
[2]
Ludwig Böttger błędnie podaje zapis imiona i nazwiska cieśli.
Odnotował: Joachim Heckel, wynikało to zapewne z braku możliwości
badawczych jakie daje nam teraz współczesna technika. Ludwig Böttger,
Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungs-Bezirks Köslin. Heft I. Die
Kreise Köslin und Colberg-Körlin, Stettin 1889, s. 48.
[3]
Danuta Ptaszyńska, Prace konserwatorskie na terenie województwa
koszalińskiego w latach 1973 – 1977, [w:] Ochrona Zabytków 32/1 (124) R.
1979, s. 55.
artykuł ze strony: http://www.ziemiagryfa.org.pl
|