6 grudnia 2016 r. w Kamienicy Kupieckiej Muzeum Or??a Polskiego w Ko?obrzegu odby?o si? uroczyste otwarcie nowej, niezwykle interesuj?cej wystawy czasowej „W ?wiecie dziadka do orzechów”, b?d?cej prywatn? kolekcj? Jana i Mateusza ?omnickich z Kwidzyna. W wydarzeniu tym uczestniczyli przedstawiciele Urz?du Miasta i Starostwa Powiatowego w Ko?obrzegu – Miros?aw Tessikowski, Danuta Adamska-Czepczy?ska, Katarzyna Pechmann, Dariusz Zawadzki, Janusz Kili?ski, a tak?e przewodnicz?cy Rady Miasta Kwidzyna. Wystaw? otworzy? dyrektor Muzeum Or??a Polskiego w Ko?obrzegu – Aleksander Ostasz w asystencji pracowników i opiekunów merytorycznych ekspozycji, w tym Barbary Skomia? i Piotra Leszmanna. W wernisa?u uczestniczy?o niezwykle liczne grono go?ci i zwiedzaj?cych maj?cych mo?liwo?? wys?uchania prelekcji Janiny Mazurkiewicz, kuratora z Muzeum Okr?gowego w Toruniu, która przybli?y?a zgromadzonym problematyk? dziadków do orzechów.

Owe przyrz?dy do zgniatania orzechów, zwane równie? orzecho?omami, z?bami, cisawkami, t?uczkami, kleszczykami, ?ciskawkami, staruszkami, stanowi? prost? konstrukcj? ramion po??czonych d?wigni? albo te? s? skonstruowane na zasadzie dzia?ania ?ruby.  Poj?cie za? „dziadka do orzechów” ukszta?towa?o si? w XVIII w. i wyja?nione jest w „Encyklopedii powszechnej” S. Orgelbranda.

Pierwsze przyrz?dy do zgniatania mia?y jednak form? dwóch kamieni z wy??obionymi rowkami (8 tys. lat temu). Natomiast najstarszy znaleziony metalowy dziadek datowany jest na III lub IV w. p.n.e. Pocz?tkowo by?y one kute, a w pó?niejszych wiekach powstawa?y odlewy. Jednak najs?ynniejsze dziadki s? wykonane z drewna.

Pierwszy drewniany dziadek by? wykonany z dwóch kawa?ków drewna spinanych paskiem skórzanym lub zawiasem metalowym. W wieku XV i XVI wielu rze?biarzy we Francji i Anglii tworzy?o pi?kne dziadki z bukszpanu, który charakteryzowa? si? drobnym s?ojem i pi?kna barw?. Dziadki w kszta?cie figurek górników, ?o?nierzy, królów czy rycerzy, które w swych szerokich ustach mia?d?y?y orzechy powstawa?y w Niemczech od XVII do XVIII wieku. Narodzi?y si? w górach Rudawskich w Saksonii.

W 1872 roku Wilhelm Fuchner, znany jako ojciec „dziadków do orzechów” uruchomi? pierwsz? komercyjn? produkcj? dziadków przy u?yciu tokarki. Od XIX w. dziadki do orzechów sta?y si? niezb?dnym przedmiotem w wielu domach. Zacz??y by? popularne tak?e w s?siaduj?cych z Niemcami krajach: Czechach, Polsce – zw?aszcza na ?l?sku. W XX w. produkowano dziadki na szersza skal?, pojawi?y si? te? nowe formy: srebrne i platerowane.

Wystawa czasowa dziadków do orzechów prezentowana w Muzeum Or??a Polskiego w Ko?obrzegu, jest prywatn? kolekcj?, nale??c? do Jana i Mateusza ?omnickich. Jest najwi?ksz? amatorsk? kolekcj? w Polsce i sk?ada si? z ok. 400 eksponatów, pochodz?cych z ró?nych okresów historycznych oraz wielu krajów: Niemiec, Anglii, W?gier, Polski, dawnej Jugos?awii, a nawet USA i Chin. S? to zarówno wyroby prostych rzemie?lników, rze?biarzy, artystów ludowych, jak i renomowanych firm. Dziadki wykonywane s? z ró?nych materia?ów i reprezentuj? ró?norodne formy i kszta?ty, np. postaci ludzkie, zwierz?ce, ptaki.

Wystawa b?dzie czynna do ko?ca marca 2017 r.

Serdecznie zapraszamy!

tekst i zdj?cie: http://www.muzeum.kolobrzeg.pl