Wycieczka historyczna SH Dębosz |
Autor: Tadeusz Dach | |
Tychowo, Modrolas, Podborsko, Karlino, Kozia Góra
W sobotÄ™ 08.06.2019 roku Stowarzyszenie Historyczne „DÄ™bosz” w Rymaniu zorganizowaÅ‚o wycieczkÄ™ z cyklu „Åšladami Historii” do ciekawych historycznie miejsc w powiecie biaÅ‚ogardzkim. Uczestnikami byli czÅ‚onkowie SH „DÄ™bosz” z rodzinami, a wolne miejsca w autokarze uzupeÅ‚nili czÅ‚onkowie Klubu Seniora „Pod AnioÅ‚ami”. Pogoda nam sprzyjaÅ‚a i byÅ‚a bardzo wycieczkowa, byÅ‚o ciepÅ‚o i pochmurnie bez opadów deszczu.
Najpierw pojechaliśmy do Tychowa, gdzie na miejscowym cmentarzu znajduje się głaz narzutowy Trygław. Jest on największym
w Polsce i jeden z największych w Europie. O jego wielkości niech świadczą
nastÄ™pujÄ…ce liczby: obwód gÅ‚azu wynosi 50 m, dÅ‚ugość 13,7 m, szerokość 9,3 m,
łączna wysokość 7,8 m (w tym 4 m zagłębione w ziemię); objętość około 700 m3,
szacowana masa ok. 2000 ton. Jest to granitowy, ciemnoszary, miejscami czarny
gÅ‚az gnejsowy zÅ‚ożony z szarego kwarcu, żóÅ‚tawo- szarego skalenia, czarnego
Å‚uszczyka i wielu granitów. PrzywÄ™drowaÅ‚ on do nas niesiony przez lÄ…dolód ze
Skandynawii podczas jednego ze zlodowaceń. Dla wielu była to ogromna
ciekawostka przyrodnicza. Po wykonaniu pamiątkowych zdjęć ruszyliśmy dalej.
Kolejnym miejscem do , którego dotarliÅ›my byÅ‚ Modrolas. To w tym miejscu znajdowaÅ‚ siÄ™ Stalag Luft IV Gross Tychow – niemiecki obóz jeniecki dla zestrzelonych lotników alianckich, zaÅ‚ożony w kwietniu 1944. SkÅ‚adaÅ‚ siÄ™ on z czterech oddzielnych sektorów. Już w maju tego do przygotowanego sektora A przybyÅ‚ pierwszy transport 64 więźniów. W lipcu kolejnym transportem przywieziono jeÅ„ców z obozów przejÅ›ciowych Dulag Luft Wetzlar oraz z Budapesztu. NastÄ™pne transporty lotników przybywaÅ‚y do sukcesywnie oddawanych do użytku baraków i sektorów. Latem i jesieniÄ… 1944 trafiÅ‚y tu duże transporty jeÅ„ców ewakuowanych drogÄ… morskÄ… z obozu na Litwie Stalag Luft VI Heydekrug. Na 1 stycznia 1945 roku w obozie 8708 Amerykanów, 902 Brytyjczyków oraz 132 Rosjan. Należy zaznaczyć, że wÅ›ród wymienionych Brytyjczyków z RAF-u, wielu byÅ‚o obcokrajowców: 147. Kanadyjczyków, 37. Australijczyków, 22. Nowozelandczyków, 8. PoÅ‚udniowoafrykaÅ„czyków, 58. Polaków, 1 Norweg, 2. Francuzów, 5. Czechów.
Najbardziej tragicznym wydarzeniem w tym obozie jenieckim byÅ‚ tzw. Marsz Åšmierci. Przed zbliżajÄ…cym siÄ™ Frontem Wschodnim Niemcy zarzÄ…dzili na Pomorzu ewakuacjÄ™ ludnoÅ›ci cywilnej i jeÅ„ców. 28 stycznia wywieziono z Podborska pociÄ…giem chorych lotników do Stalagu Luft I w Barth (PóÅ‚nocne Niemcy). W dniach 6–8 lutego 1945 ewakuowano caÅ‚y obóz. Piloci podzieleni na grupy marszowe, pilnowani przez straże niemieckie, pieszo ruszyli na zachód przez BiaÅ‚ogard, ÅšwinoujÅ›cie pod Hamburg, a nastÄ™pnie skierowano ich do Fallingbostel, gdzie mieÅ›ciÅ‚ siÄ™ Stalag XI B. W ciÄ…gu od 51 do 87 dni jeÅ„cy pokonali trasÄ™ o dÅ‚ugoÅ›ci okoÅ‚o 950 kilometrów. Ocaleni nazwali ten marsz „marszem Å›mierci” (Death March, Black March). DziÅ› po obozie praktycznie nie ma Å›ladu. Na terenie dawnego obozu, w pobliżu ruin bunkra i fundamentów baraków, 2 wrzeÅ›nia 1992 uroczyÅ›cie odsÅ‚oniÄ™to pomnik pamiÄ™ci. Na cokoÅ‚ach znajdujÄ… siÄ™ trzy gÅ‚azy narzutowe, Å›rodkowa stela ze Å›migÅ‚em samolotu, gÅ‚owÄ… lotnika i napisami (u góry po angielsku, poniżej po polsku): Obóz jeniecki alianckich lotników z wojny 1944-1945, na dwóch pozostaÅ‚ych sÄ… tablice z napisem: po lewej w jÄ™zyku angielskim, po prawej w jÄ™zyku polskim: Od maja 1944 do lutego 1945 – „Kriegsgefangenen Lager Luft IV Kiefheide bei Gross Tychow (Podborsko)”, w którym przebywaÅ‚o ok. 10 000 lotników jeÅ„ców wojennych koalicji antyhitlerowskiej: Amerykanie, Brytyjczycy, Kanadyjczycy, Australijczycy, Francuzi, Belgowie, Polacy, Rosjanie i inni. 6 lutego 1945 obóz ewakuowano „marszem Å›mierci” do Stalagu XI B – gdzie zostali uwolnieni 2 maja 1945. PamiÄ…tkowe zdjÄ™cia oraz zapalone znicze zakoÅ„czyÅ‚y nasz pobyt w tym „mrocznym” miejscu. Później pojechaliÅ›my do Podborska. Tam znajduje siÄ™ Muzeum Zimnej Wojny, a Å›ciÅ›lej magazyn amunicji atomowej. Jest to pozostaÅ‚ość po pobycie wojsk rosyjskich na terenie naszego kraju. Obiekt byÅ‚ Å›ciÅ›le strzeżony, a o jego zawartoÅ›ci wiedziaÅ‚o tylko kilka osób w paÅ„stwie. Obecnie, od kilku lat Muzeum Zimnej Wojny jest oddziaÅ‚em Muzeum Oręża Polskiego w KoÅ‚obrzegu. OprowadzaÅ‚ nas tam p. RafaÅ‚, który przekazaÅ‚ nam ogromnÄ… ilość informacji o tym obiekcie. Mimo, że nie wszyscy wycieczkowicze interesujÄ… siÄ™ militariami, to przekazywane informacje zrobiÅ‚y na nich ogromne wrażenie. W późniejszych dyskusjach na ten temat zadawano sobie m.in. pytania, jak to siÄ™ staÅ‚o, że Rosjanie nie zabrali caÅ‚ego wyposażenia opuszczajÄ…c te obiekty. Na leÅ›nej polanie, obok Muzeum Zimnej Wojny skorzystaliÅ›my z możliwoÅ›ci zapalenia ogniska i godzinnego odpoczynku. ByÅ‚y pieczone kieÅ‚baski i spacery po lesie. Miejsce jest dobrze zagospodarowane m.in. z Å‚awami i stoÅ‚ami pod zadaszeniem.
NastÄ™pnie udaliÅ›my siÄ™ do Karlina. Tam odwiedziliÅ›my Muzeum Ziemi KarliÅ„skiej. Jest to miejska placówka organizacyjna mieszczÄ…ca siÄ™ w budynku dawnego SÄ…du Królewskiego. Duże pomieszczenie, przestronne z Å‚adnymi, podÅ›wietlonymi gablotami wystawowymi i opisanymi eksponatami wyglÄ…da bardzo Å‚adnie. Na wystawie prezentowane sÄ… eksponaty zwiÄ…zane z historiÄ… miasta z okresu XIX i XX wieku. WÅ›ród nich sÄ… m.in. dawne wizerunki miasta i pocztówki, pieczÄ™cie oraz kronika spisana przez Reinholda Wediga - przedwojennego nauczyciela i archiwistÄ™. WÅ›ród zbiorów powojennych uwagÄ™ zwracajÄ…: wyposażenie dawnej apteki, pochodzÄ…ce z lat 50. i 60. XX wieku. Jest też dużo obrazów i innych prac artystycznych. OglÄ…damy takie miejsca z zaciekawieniem, majÄ…c na wzglÄ™dzie wprowadzenie ulepszeÅ„ w ekspozycji eksponatów w naszej Regionalnej Izbie Muzealnej.
W Karlinie byliÅ›my też na Wyspie Biskupiej. Jest to bardzo ciekawe, historyczne miejsce, na którym w XIV wieku powstaÅ‚ Zamek Biskupów KamieÅ„skich, a Karlino zostaÅ‚o wyniesione do rangi rezydencji biskupiej. Szkoda tylko, że znajdujÄ…cy siÄ™ obecnie obiekt w rÄ™kach prywatnych nie jest udostÄ™pniony do powszechnego zwiedzania. Z pozostaÅ‚oÅ›ci biskupiego paÅ‚acu z XIV wieku szczególnie piÄ™kne sÄ… piwnice z Å‚adnymi Å‚ukowymi sklepieniami. Jednak jeÅ›li nie zostanÄ… zabezpieczone, to pewnie i ich wkrótce już nie zobaczymy.
Wracając do Rymania pojechaliśmy
jeszcze zobaczyć paÅ‚ac w Koziej Górze. Kolega Edmund oprowadziÅ‚ nas po caÅ‚ej
posiadłości wykazując się dużą wiedzą na jej temat. Od XIV do 1. poł. XX wieku osada była w
posiadaniu rodu von Podewils, który byÅ‚ Å›ciÅ›le zwiÄ…zany z dworem książęcym w
Szczecinie. Przed II wojna Å›wiatowÄ… wÅ‚aÅ›cicielkÄ… Koziej Góry byÅ‚a hrabina
Jadwiga Ponińska z domu Podewils. Po wojnie stacjonowały w miejscowości wojska
radzieckie. Od 1947 r. majątek i pałac przejęły PGR. Pałac ( z XVII wieku) jest w ruinie, jednak część jego jest już
odbudowywana , przebudowany w 1818 roku, 1850 roku i w XX wieku; budynek
trzykondygnacyjny, o pow. użytkowej 1 400 m2. Zbudowany został w stylu
barokowym, a przebudowany w końcu XIX i na początku XX wieku w stylu neogotyckim.
Pałac murowany, z gotyckimi ozdobnymi krużgankami, wieżami i balkonami.
Najciekawsza jest elewacja wschodnia z rzeźbami rycerzy oraz herbów.
Ciekawe miejsce, niestety wymagajÄ…ce ogromnych nakÅ‚adów pieniężnych, aby obiekt ten restaurować. Na zakoÅ„czenie pobytu w Koziej Górze przyjechaÅ‚ obecny wÅ‚aÅ›ciciel tego obiektu p. Bogdan Andziak. To znany sympatyk ochrony zabytków Pomorza Åšrodkowego i Zachodniego. OpowiadaÅ‚ on o problemach i kosztach odbudowy dawnej siedziby Podewilsow. Jest on również wÅ‚aÅ›cicielem znanego paÅ‚acu w Siemczynie, który już praktycznie zostaÅ‚ odbudowany. ZapraszaÅ‚ nas też abyÅ›my wybrali siÄ™ kiedyÅ› do Siemczyna, aby zobaczyć odbudowany paÅ‚ac barokowy – może skorzystamy? Można by życzyć, aby wiÄ™cej byÅ‚o takich osób, które próbujÄ… tego rodzaju obiekty reaktywować. Na zakoÅ„czenie wycieczki byÅ‚y podziÄ™kowania i oby nastÄ™pna, planowana jesieniÄ…, byÅ‚a również tak udana i ciekawa.
zdj: Tadeusz Dach, Sadecki Zbigniew, Wikipedia |